Η επιστήμη της ψυχολογίας εξελίσσεται όλο και περισσότερο, καλύπτοντας αρκετούς κλάδους, ένας εκ των οποίων είναι και ο αθλητισμός. Η ψυχολογία του αθλητή παίζει σημαντικό ρόλο για την έκβαση του αγώνα, την επίδοσή του γενικά και την προπόνηση που επιτελεί. Το basketworld.net δίνει τον λόγο στον *Γιώργο Τσίτσα, έναν ειδικό επιστήμονα στον τομέα της Αθλητικής Ψυχολογίας, ο οποίος εξηγεί τις ψυχολογικές διαδικασίες και στρατηγικές μέσω των οποίων οι αθλητές αλλά και οι προπονητές στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της απόδοσης, δίνοντας επίσης απαντήσεις σε ερωτήματα που συχνά απασχολούν το φίλαθλο κοινό και όχι μόνο.
Φωτογραφίες: www.ishootyou.gr
Τι σας οδήγησε να ασχοληθείτε με την ψυχολογία;
Το ερώτημα για την επιλογή μου να ασχοληθώ με τη ψυχολογία θα είχε διαφορετική απάντηση, άμεσα σχετιζόμενη με τα ποικίλα στάδια της ζωής μου. Αρχικά ήταν η ανάγκη μου να λάβω απαντήσεις σε ερωτήσεις μου προκειμένου να καταλάβω τον κόσμο και τον εαυτό μου. Στη συνέχεια ήταν η ανάγκη μου να βοηθήσω και να σώσω τους άλλους.
Παράλληλα η ενασχόληση με τη ψυχολογία αποτέλεσε ένα βαθύ εσωτερικό ταξίδι με όλες τις χαρές και λύπες, προσκλήσεις και προκλήσεις, φόβους, αβέβαια μονοπάτια και εκπλήξεις.
Ταυτόχρονα συνδέθηκε με την ανάγκη μου να παρατηρώ και να μαθαίνω περισσότερα για την ανθρώπινη συμπεριφορά με το να γίνω συνταξιδιώτης σε ιστορίες και εμπειρίες άλλων. Τέλος μέσα από αυτό το προσωπικό ψυχικό μονοπάτι, η απόφαση ενασχόλησης με τη ψυχολογία έγινε δέσμευση επίσης στη δική μου ψυχική ανάπτυξη και ωρίμανση. Δε θα σταματήσουμε να εξερευνούμε και το τέρμα της εξερεύνησής μας θα είναι να φτάσουμε εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε και να γνωρίσουμε το μέρος για πρώτη φορά.
Πότε πρέπει και γιατί κάποιος να απευθυνθεί σε έναν (αθλητικό) ψυχολόγο;
Αρχικά σε ένα ψυχολόγο πρέπει να απευθυνθεί όταν έχουν τελειώσει οι ψυχικές του εφεδρείες, δηλαδή όταν δεν έχει πια τρόπο να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που του προκύπτουν. Επίσης οποτεδήποτε αισθανθεί ότι οι καταστάσεις που αντιμετωπίζει, ενδεχομένως δυσχεραίνουν την καθημερινότητά του και την απόδοσή του και ο ίδιος αισθάνεται μία δυσκολία στην εύρεση του κατάλληλου τρόπου διαχείρισής των, θα ήταν σκόπιμο να απευθυνθεί σε έναν ειδικό, όπως ο ψυχολόγος.
Παράλληλα η ενασχόληση με τον αθλητισμό έχει έντονες µεταπτώσειςσυναισθηµάτων όπως της χαράς και της λύπης, της αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας. Η διαρκής σωµατική προσπάθεια, η εξάντληση από τις προπονήσεις και οι στερήσεις επιβαρύνουν σημαντικά τους αθλητές/τριες, απαιτούν τεράστια αποθέµατα ψυχικής ενέργειας, με αποτέλεσμα φαινόμενα ψυχολογικής κατάρρευσης. Το φαινόμενο επιτείνεται από τον ανταγωνισµό, τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης, την πίεση της οικογένειας, τον φόβο της αποτυχίας κλπ. Εκεί κρίνεται απαραίτητη η συμβολή ενός αθλητικού ψυχολόγου.
Πόσο σημαντική είναι η ψυχολογική προετοιμασία του αθλητή ανεξαρτήτως επιπέδου;
Η ψυχολογική προετοιμασία του αθλητή ανεξαρτήτως επιπέδου είναι μια σύνθετη αλλά αρκετά σημαντική διαδικασία. Μέσα από αυτήν ο αθλητής εκπαιδεύεται στο να διαχειρίζεται τις ήττες αλλά και τις νίκες και κυρίως έρχεται σε επαφή με ότι τον κρατάει πίσω ως αθλητή αλλά και γενικότερα στη ζωή του. Ταυτόχρονα η ψυχολογική του προετοιμασία θα συμβάλλει στο μέγιστο της απόδοσής του αναπτύσσοντας χαρακτηριστικά όπως συναισθηματική σταθερότητα, αυτοπεποίθηση, αποφασιστικότητα και ικανότητα συγκέντρωσης, Επιπλέον, μαθαίνει να διαχειρίζεται τον εαυτό του/της σε κατάσταση πίεσης και να εστιάζει στους στόχους του και στην επίτευξή τους, καταβάλλοντας τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια εκ μέρους του. Τέλος, όπως υποστήριξε και ο Nitsch, κανένας ψυχολόγος δεν είναι ικανός να κάνει πρωταθλητή ένα παιδί χωρίς σωματικά προσόντα αλλά και κανένας αθλητής δεν μπορεί να γίνει υψηλού επιπέδου, αν παραμελήσει τους βασικούς ψυχολογικούς παράγοντες.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ψυχολογική υποστήριξη χρειάζονται μόνο οι «προβληματικοί» αθλητές και αθλήτριες. Τι απαντάτε σε αυτό;
Παρόλο που η εξάσκηση ψυχολογικών δεξιοτήτων έχει αρχίσει να γίνεται αποδεκτή από αθλητές και προπονητές, υπάρχουν ακόμη αρκετές παρανοήσεις σχετικά με το θέμα αυτό. Μια τέτοια παρανόηση είναι ότι Ψυχολογική υποστήριξη χρειάζονται μόνο οι «προβληματικοί» αθλητές και αθλήτριες.
Η αθλητική ψυχολογία δεν έχει στόχο να ασχοληθεί με αθλητές ή αθλήτριες που εμφανίζουν τέτοια ψυχολογική αποδιαργάνωσηώστε να μην μπορούν να είναι λειτουργικοί. Αντίθετα, σκοπός της είναι να μπορέσει να μεταδώσει στους αθλητές/τριες τέτοιες ψυχολογικές τεχνικές και δεξιότητες, οι οποίες θα τους βοηθήσουν να ανταποκριθούν καλύτερα στις απαιτήσεις του αθλητισμού γενικότερα και να αυξήσουν την απόδοσή τους.
Συνεπώς, η ψυχολογική υποστήριξη είναι κάτι το οποίο πρέπει να παρέχεται σε όλους τους αθλήτριες και τις αθλήτριες. Άλλωστε, ποιος μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα, ότι, ειδικά στη σύγχρονη και απαιτητική εποχή μας που ο άνθρωπος βάλλεται από τόσες δυσκολίες καθημερινά, πόσο μάλλον ένας αθλητής που έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις στο πρόγραμμά του και τον τρόπο ζωής του, δεν χρειάζεται να ενθαρρύνεται ψυχολογικά από ανθρώπους που έχουν ειδικευθεί σε αυτό ακριβώς;
Κατά καιρούς έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα βίας με πρωταγωνιστές πρωτοκλασάτους αθλητές. Πιο πρόσφατο και πολύ χαρακτηριστικό, η σύρραξη στο Game 2 Ρεάλ-Παρτιζάν των πλέι οφ της Euroleague. Να το θέσουμε απλά: τόσο υψηλού επιπέδου αθλητές «δικαιούνται» να χάνουν τον έλεγχο και να προβαίνουν σε πράξεις που φτάσουν στο σημείο να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή συναδέλφων τους; Πολλοί υποστηρίζουν ότι σε αυτό το επίπεδο, τέτοια σκηνικά «απαγορεύονται»…
Είναι γεγονός πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει απόλυτα την ανθρώπινη φύση και την αντίδραση ενός ανθρώπου, ιδιαίτερα όταν βρεθεί σε «πιεστικές» γι’ αυτόν συνθήκες.
Από την άλλη πλευρά, ο θυμός είναι σίγουρα κάτι που πρέπει ο καθένας μας να ελέγχει και να διαχειρίζεται ορθά, ιδιαίτερα όταν κατέχει μία σημαίνουσα θέση και αποτελεί ένα πρότυπο στο χώρο του, για τους άλλους.
Ασφαλώς, λοιπόν, και θα πρέπει ο καθένας μας να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στις αντιδράσεις του, ακόμα κι όταν βιώνει καταστάσεις που αισθάνεται πως τον «ξεπερνούν» και τον φτάνουν στα όριά του.
Αυτό είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα, για το πώς μπορεί να συμβάλλει η βοήθεια από έναν ειδικό και συγκριμένα έναν αθλητικό ψυχολόγο, στη συμβουλή και παροχή τρόπων διαχείρισης των συναισθημάτων, όπως π.χ. ο θυμός, σε έναν αθλητή.
Πώς θα σχολιάζατε ένα περιστατικό αυτοτραυματισμού ενός αθλητή, ο οποίος «ξεφεύγει», νευριάζει και ρίχνει π.χ. γροθιά με αποτέλεσμα να τεθεί νοκ άουτ από τις αγωνιστικές υποχρεώσεις της ομάδας του;
Οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού ενός αθλητή αποτελούν σημάδι ύπαρξης μιας πολύ έντονης ψυχικής δυσφορίας, την οποία το άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει λεκτικά και ίσως δυσκολεύεται ακόμη και να τη σκεφτεί. Καποιες φορές ο αυτοτραυματισμός δεν είναι μόνο έκφραση συναισθημάτων που δεν μπορεί να αντέξει, αλλά προσπαθεί να τιμωρήσει υποσυνείδητα τον εαυτό του που δεν τα καταφέρνει, ή να αποκτήσει κάποιου είδους έλεγχο στη ζωή του. Είναι να δούμε πως ο αθλητισμός δεν θα μετατραπεί σε ένα βαρύ φορτίο που κουβαλά και τελικά επηρεάζει τη σχέση με την ομάδα καθώς και τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του αλλά θα γίνει διέξοδος και απόλαυση.
Τα social media κάνουν καλό ή κακό σε έναν αθλητή; Αυτός ο καταιγισμός σχολίων και τοποθετήσεων από το (συχνά ανώνυμο) πλήθος είναι διαχειρίσιμος;
Αναμφισβήτητα, τα social media είναι μέρος της καθημερινότητας και της ζωής μας. Όπως κάθε κατάσταση, έτσι και αυτά, έχουν τα θετικά και τα αρνητικά τους και είναι «καλά» ή «κακά» ανάλογα με τον τρόπο που τα χρησιμοποιούμε. Καθώς, η προβολή, η διαφήμιση και η πρόσληψη θετικών σχολίων από το πλήθος και τους οπαδούς ενός αθλητή, μπορεί να τον ωφελήσει σημαντικά κάνοντάς τον να αισθανθεί μεγαλύτερη αναγνώριση και κοινωνική καταξίωση ιδιαίτερα σε περιόδους που ο ίδιος μπορεί να αισθάνεται κάπως «αδύναμος» ψυχολογικά και να έχει ανάγκη από κάτι τέτοιο.
Από την άλλη πλευρά όμως, θεωρώ ότι χρειάζεται προσοχή στον τρόπο διαχείρισης των socialmedia και του διαδικτύου, γενικότερα. Καθώς πολλές φορές, λόγω της ψυχολογικής ευαλωτότητας ή της ελλιπούς ωρίμανσης ενός αθλητή, η απρόσκοπτη παροχή πληροφοριών και σχολίων, ακόμα και θετικών, καθώς και ο συνεχής έπαινος, μπορεί να στρέψουν το ενδιαφέρον του στην κατάκτηση κοινωνικής αναγνώρισης, απομακρύνοντάς τον από τους βασικούς στόχους της καριέρας του. Για να μην αναφερθούμε σε τυχόν αρνητικά σχόλια, τα οποία μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα καταστρεπτικά για την ψυχολογία του και κατά συνέπεια για την επίδοσή του, αν ο ίδιος δεν έχει «εκπαιδευτεί» στο να τα διαχειρίζεται κατάλληλα και να τους δίνει όση σημασία και προσοχή τους αναλογεί. θα έπρεπε να υπάρχει εκπαίδευση (των αθλητών) πάνω στο ζήτημα , όπως γίνεται για παράδειγμα στο ΝΒΑ
Ισχύει ότι ο (αθλητικός) ψυχολόγος βοηθά τον αθλητή να «σκεφτεί με τους μύες του»;
Η Αθλητική Ψυχολογία είναι μια διαδικασία ενδυνάμωσης του αθλητή προκειμένου να τον εκπαιδεύσει να μπορέσει να γίνει πνευματικά πιο δυνατός. Με αυτό τον τρόπο αποκτά τη δυνατότητα να αντιληφθεί τα στοιχεία της προσωπικότητας του και τον προσωπικό τρόπο αντιμετώπισης των καταστάσεων,. Ο Αθλητικός Ψυχολόγος βοηθά τον αθλητή να «σκεφτεί με τους μύες του» και να πετύχει το μέγιστο δυνατό ανάλογα με το άθλημα και το αγωνιστικό του επίπεδο. Οι αθλητές αποκτούν αυτονομία, κατανοούν τον τρόπο που σκέπτονται και μεγιστοποιούν την απόδοση που είναι ανάλογη των δυνατοτήτων τους. Τελικά σώμα και νους αλληλεπιδρούν προκειμένου να επιτευχθεί αρμονία.
Πόσο διάστημα συνήθως χρειάζεται για να έρθει μια σωστή εκμάθηση των ψυχολογικών δεξιοτήτων;
Εξαρτάται από μία πλειάδα παραγόντων κάθε φορά, όπως τον αθλητή, την ψυχοσύνθεσή του, την πρόθεση που έχει να συνεργαστεί με τον ειδικό, την προσωπικότητα του ειδικού και την κατάλληλη επαγγελματική κατάρτισή του και φυσικά τη θεραπευτική σχέση/συμμαχία που θα αναπτυχθεί μεταξύ τους, κάτι για το οποίο πρέπει να καταβάλλουν προσπάθεια και οι δύο μεριές. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της διαδικασίας αυτής είναι η ενδυνάμωση για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε δυσκολίας, ώστε ο αθλητής να νιώθει έτοιμος να ανταποκριθεί σε αυτές όταν εμφανιστούν.
Ο τελευταίος λόγος σ’ εσάς…
Αν κάτι θα ήθελα να επισημάνω και να κρατήσουμε όλοι από αυτή τη συζήτηση, είναι πως ο ρόλος του αθλητικού ψυχολόγου είναι πολύ σημαντικός για όλους τους αθλητές και τις αθλήτριες, αλλά και για τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους, καθώς, μην ξεχνάμε, ότι και οι αθλητές είναι άνθρωποι όπως όλοι μας. Οποιοσδήποτε δισταγμός για τυχόν «στιγματοποίηση» του αθλητή που θα αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού δεν έχει καμία υπόσταση και πρέπει να παραμερίζεται, καθώς το μόνο που έχει σημασία είναι η αρωγή και η κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία ενός αθλητή με στόχο την μέγιστη επίδοση του στους στόχους του, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί, ασφαλώς, μέσα από μία επιτυχημένη σχέση με τον κατάλληλο ειδικό.
*WHO IS WHO (nup.ac.cy)
Ο Γιώργος Τσίτσας είναι Επίκουρος Καθηγητής στο τμήμα Οικονομίας και Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι επίσης Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Νεάπολις και πιστοποιημένος Ψυχοθεραπευτής Ζεύγους και Οικογένειας.
Έλαβε διδακτορικό στην Συμβουλευτική Ψυχολογία από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και MSc στην Συμβουλευτική Ψυχολογία από το City University στο Λονδίνο. Έχει εργαστεί σε διάφορα συμβουλευτικά κέντρα πανεπιστημίων.
Διδάσκει επίσης σε διάφορα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα σε τμήματα του Ελληνικού πανεπιστημίου. Έχει εργαστεί ως ψυχολόγος επόπτης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι επίσης Επικεφαλής του Συμβουλευτικού Κέντρου του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου.
Συμμετέχει σε διάφορες ερευνητικές ομάδες και έχει δημοσιεύσει αρκετά άρθρα και εξειδικευμένα βιβλία, ενώ παράλληλα παρουσιάζει σε διεθνή συνέδρια. Είναι μέλος του Ελληνικού Ψυχολογικού Συλλόγου και του Συλλόγου Οικογενειακών Θεραπειών στην Ευρώπη, καθώς και επικεφαλής του Spirit and Soul Training.
Σχετικά άρθρα
