«Ξέρεις τι έχει πει ο Carl Sagan για τα τρισεκατομμύρια αστέρια του σύμπαντος; Ότι εκεί έξω υπάρχουν τρισεκατομμύρια καλοκουρδισμένα ρολόγια» λέει η Carrie Partch. «Σήμερα ήρθε η στιγμή που η θεωρία του μεγάλου εκείνου αστρονόμου και αστροφυσικού γίνεται πράξη. Κάθε μορφή ζωής -σε αυτόν τουλάχιστον τον πλανήτη- έχει ένα ρολόι που τη συνδέει με τον Ήλιο, τη Γη και την 24ωρη μέρα της».

Η Partch, βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, ανήκει στην ερευνητική ομάδα που κέρδισε το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής το 2017 για τη μελέτη της στους κιρκαδικούς ρυθμούς. Το κεφάλαιο με το οποίο ασχολήθηκε η Partch αφορούσε την ανάπτυξη τριών παλαιότερων ερευνών, που επίσης βραβεύτηκαν με Νόμπελ τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι μετρητές γενετικού χρόνου των κυττάρων ευθυγραμμίζονται με τη βιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού μέσα στην 24ωρη ηλιακή ημέρα. Αυτή η ανακάλυψη έχει ήδη ανοίξει νέους δρόμους στην ιατρική επιστήμη σχετικά με την κατανόηση πολλών ακούσιων βασικών διεργασιών του οργανισμού, όπως ο ύπνος, ο μεταβολισμός και η κυτταρική ανάπτυξη.

Εξαιρώντας το jet lag, το οποίο αφορά ένα προσωρινό ξεκούρδισμα του εσωτερικού ρολογιού, οι μελέτες πάνω στους κιρκαδικούς ρυθμούς αποδεικνύουν ότι κάθε κύτταρο στο ανθρώπινο σώμα περιέχει συγκεκριμένες γενετικές μετρήσεις χρόνου, οι οποίες ελέγχουν σχεδόν το μισό του ανθρώπινου γονιδιώματος. Αν τα βιολογικά χρονοδιαγράμματα των εσωτερικών οργάνων, των μυών ή των αδένων βρεθούν «ξεκούρδιστα», μπορεί κάποιος άνθρωπος να αναπτύξει κατάθλιψη, άγχος, προβλήματα ύπνου, διαβήτη, παχυσαρκία, καρδιακές παθήσεις ή καρκίνο. «Καθετί δυσάρεστο που μπορούμε να φανταστούμε για την υγεία μας βασίζεται σε μια τέτοια παρέκκλιση των κιρκαδικών ρυθμών» λέει η Partch.

Αλλά πώς το βιολογικό ρολόι μπορεί να ξεχαρβαλωθεί; Και το πιο σημαντικό: Πώς μπορεί να παραμείνει διαρκώς κουρδισμένο; Συνήθως τα δισεκατομμύρια των ρολογιών του σώματος συγχρονίζονται από ένα κύριο ρολόι που βρίσκεται στον εγκέφαλο και ενεργοποιείται από το ηλιακό φως. «Εάν δεν έχεις τη σωστή ποσότητα φωτός στις κατάλληλες ώρες της ημέρας, όλα τα ρολόγια μέσα σου θα δείχνουν διαφορετικές ώρες» τονίζει.

Υπάρχουν όμως κι άλλα αίτια. Η γήρανση, η κακή διατροφή και οι φυσικές γενετικές ανωμαλίες είναι παράγοντες που ωθούν του κιρκαδικούς ρυθμούς σε αποσυντονισμό πυροδοτώντας πλήθος ασθενειών. «Τα πειράματα σε ζώα των οποίων ορισμένα γονίδια βιολογικού ρολογιού απενεργοποιήθηκαν στο πάγκρεας, έδειξαν ότι ανέπτυξαν διαβήτη μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα» λέει ο John Hogenesch, χρονοβιολόγος στο Ιατρικό Κέντρο του Νοσοκομείου Παίδων του Σινσινάτι, και συνεχίζει: «Οι διαταραχές των εσωτερικών ρολογιών μπορούν να επηρεάσουν και την ισχύ ενός φαρμάκου. Η λήψη του σε λάθος χρόνο μπορεί να σημαίνει ότι θα μεταβολιστεί πολύ πιο γρήγορα και θα δράσει αποτελεσματικά».

Σε πρόσφατη κλινική έρευνα του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον δοκιμάστηκε η χορήγηση χημειοθεραπείας για τον καρκίνο του εγκεφάλου τη στιγμή που ορισμένα κρίσιμα γονίδια βρίσκονταν στο αποκορύφωμα του βιολογικού ρολογιού των ασθενών, με ανέλπιστα βελτιωμένα ποσοστά επιβίωσης.

Κι ενώ οι επιστήμονες συνεχίζουν να ξετυλίγουν τα μυστήρια των χρονικών κυτταρικών μεταβολών αλληλεπιδράσεων, εσύ δε χρειάζεται παρά να κοιμάσαι περισσότερο και να περνάς πιο πολύ χρόνο σε εξωτερικούς χώρους.

Τρόποι επαναφοράς των βιολογικών ρολογιών

1) Κατανάλωνε όλες τις τροφές της ημέρας μέσα σε 10 ώρες πλήρους ή σχετικής ηλιοφάνειας. Πειράματα έδειξαν ότι τα ποντίκια που διατήρησαν αυτό το διατροφικό πλάνο παρέμειναν άπαχα, ενώ, αντίθετα, όσα ξέφυγαν από το χρονοδιάγραμμα κατέληξαν παχύσαρκα.

2) Ρώτησε το γιατρό πότε να παίρνεις κάποια συγκεκριμένα φάρμακα. Τα αναλγητικά, οι στατίνες, ακόμα και η χημειοθεραπεία μπορούν να δράσουν καλύτερα αν βρεθούν στο timing του βιολογικού ρολογιού.

3) Λάμβανε τα αντιγριπικά φάρμακα νωρίς το πρωί. Σε μελέτη του 2016 διαπιστώθηκε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δημιουργεί τέσσερις φορές περισσότερα αντισώματα εκείνη την ώρα.

4) Απέφυγε τις νυχτερινές βάρδιες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αξιολόγησε στην κατηγορία «2Α» (σ.σ. Πιθανό Καρκινογόνο) την οκτάωρη εργασία από τη δύση του ηλίου και μετά.

5) Πήγαινε συχνά για κάμπινγκ. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο ανακάλυψαν ότι τα βιολογικά ρολόγια μιας ομάδας φοιτητών που έκαναν κάμπινγκ στην εξοχή επέστρεψαν σε φυσιολογικούς ρυθμούς μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο.

Σχετικά άρθρα