Φανταστείτε τον εαυτό σας μετά από έναν τραυματισμό. Ποιος δε θα ’θελε να έχει τις υπερφυσικές ικανότητες ανάρρωσης του Σπάιντερμαν ή του Γούλβεριν, σε υποτυπώδη έστω μορφή και μέσω μιας σχετικά απλής μεθόδου θεραπείας; Τρελαθήκαμε λέτε; Ίσως! Πριν όμως μας ντύσετε με… ζουρλομανδύα, συγκρατείστε καλά τις παρακάτω λέξεις: «γονιδιακό ντόπινγκ».

Από τον ορισμό και μόνο καταλαβαίνει κανείς τις προεκτάσεις που ενέχει η συγκεκριμένη μέθοδος ντοπαρίσματος: Ως γονιδιακό, λοιπόν, (ή γενετικό) ντόπινγκ (gene doping) ορίζεται η μη θεραπευτική χρήση γονιδίων, γενετικών στοιχείων και/ή κυττάρων, που έχουν την ικανότητα να βελτιώνουν την αθλητική απόδοση.

Το γονιδιακό ντόπινγκ ανήκει επισήμως από την 1η Ιανουαρίου 2003 στη λίστα των απαγορευμένων μεθόδων ενδυνάμωσης των αθλητών, ενώ μόλις το καλοκαίρι του 2001 άρχισαν οι πρώτες συζητήσεις από την Ιατρική Επιτροπή της ΔΟΕ με αντικείμενο το «τι μέλλει γενέσθαι» αναφορικά μ’ αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο διέγερσης.

Η συγκεκριμένη τεχνική πιθανότατα δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής από τους αθλητές, πολύ σύντομα, ωστόσο, εικάζεται πως κάτι τέτοιο θα συμβεί ως αποτέλεσμα της συνεχώς αυξανόμενης προόδου που παρατηρείται στη γονιδιακή θεραπεία, μία μέθοδος κατά την οποία μεταφέρεται γενετικό υλικό (που απουσιάζει από τον ασθενή) στα κύτταρά του με σκοπό τη θεραπεία ή την πρόληψη κάποιων ασθενειών.

Το 2008 αναμενόταν μάλιστα να είναι η χρονιά όπου θα είχαμε πρόσφορο έδαφος για την εφαρμογή γονιδιακού ντόπινγκ. Ο φόβος ότι στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου θα εμφανίζονταν για πρώτη φορά γενετικά τροποποιημένοι αθλητές δεν επαληθεύτηκε, ούτε και σε αυτούς του Λονδίνου, του Ρίο και του Τόκιο.

Πώς προέκυψε

Η επιστήμη της Γενετικής Μηχανικής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως γενεσιουργός αιτία της εμφάνισης του γονιδιακού ντόπινγκ. Ο συγκεκριμένος κλάδος της Βιολογίας έχει ως αντικείμενο την αποκρυπτογράφηση του DNA και την τροποποίησή του με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή βελτίωση των χαρακτηριστικών του οργανισμού.

Η εντυπωσιακή πρόοδος που έχει σημειώσει τα τελευταία χρόνια φέρεται να τη βρίσκει ένα βήμα (αν δεν το έχει ήδη πετύχει) από το να μπορεί να επέμβει δραστικά πάνω στο ανθρώπινο DNA, κάτι που παλαιότερα έμοιαζε με σενάριο επιστημονικής φαντασίας! Μόνο ως τυχαίο δεν μπορεί, άλλωστε, να εκληφθεί το γεγονός ότι το Δεκέμβριο του 2005, κορυφαίοι επιστήμονες από όλον τον κόσμο συναντήθηκαν με πρωτοβουλία της Διεθνούς Οργάνωσης κατά του ντόπινγκ (WADA) και αποφάνθηκαν πως «η χρήση της γονιδιακής θεραπείας για τη βελτίωση της αθλητικής επίδοσης είναι τώρα πιθανή».

Πολύ απλά, φαίνεται πως βρισκόμαστε πια στα πρόθυρα δημιουργίας ανθρώπων-υπεραθλητών με δυνατότητες τέτοιες που θα ξεπερνούν τα όρια που η Φύση έχει θέσει στο πλαίσιο «κληρονομικότητα-προπόνηση». Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η πλησιάζει η στιγμή όπου οι άνθρωποι θα παραγγέλνουν την τροποποίηση του γενετικού τους κώδικα κατά περίπτωση!

Εφαρμογές του γονιδιακό ντόπινγκ

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η γονιδιακή θεραπεία για την αποκατάσταση τραυματισμών χρησιμοποιείται ήδη σε πειραματόζωα, αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως ότι το γενετικό ντόπινγκ θα μπορούσε να συμβάλλει στην ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αποκατάσταση των τραυματισμών, αλλά και στη μείωση των κακώσεων που προκαλούνται από κόπωση.

Σε κλινικές μελέτες, επίσης πειραματικά, εφαρμόζεται σε εξαιρετικά βαριά ασθενείς, η εισαγωγή στον οργανισμό τους εκείνων των γονιδίων που κωδικοποιούν την παραγωγή της ερυθροποιητίνης (σ.σ. αιμοποιητικός παράγοντας -πρωτεΐνη- που προάγει την ανάπτυξη των μυών), η οποία με τη σειρά της διεγείρει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Όσο περισσότερα ερυθροκύτταρα διαθέτει ένας αθλητής τόσο μεγαλύτερη είναι η αντοχή του, αφού αυτά αποτελούν τους μεταφορείς του οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ασκούμενους μύες.

Άλλη μια εφαρμογή του γονιδιακού ντόπινγκ θα μπορούσε να αφορά στον αγγειακό ενδοθηλιακό αυξητικό παράγοντα (VEGF), που χρησιμοποιείται ήδη σε κλινικές μελέτες με ασθενείς οι οποίοι έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου ή πάσχουν από περιφερική αγγειοπάθεια (σ.σ. κακή κυκλοφορία του αίματος κυρίως στα κάτω άκρα και τα πόδια) με ενθαρρυντικά ως τώρα αποτελέσματα.

Όπως, επίσης, και στη διέγερση της παραγωγής από τον οργανισμό του ινσουλινομιμητικού αυξητικού παράγοντα-1. Σε αθλήματα όπου η απόδοση των αθλητών εξαρτάται από τη μυϊκή μάζα (σ.σ. μεγάλη μάζα μυός συνεπάγεται μεγαλύτερη δύναμη), όπως είναι η άρση βαρών ή οι δρόμοι ταχύτητας, η αύξηση του μυϊκού όγκου πέρα από τα όρια που θέτουν η προπόνηση και η κληρονομικότητα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιδόσεις εξωπραγματικές εν συγκρίσει με τα σημερινά δεδομένα.

Σοβαρές επιπτώσεις, ακόμα πιο σοβαρά ερωτήματα

Οι πρώτες επιστημονικές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το γονιδιακό ντόπινγκ περιλαμβάνει τους ίδιους κινδύνους που περικλείει και η φαρμακοδιέγερση, πράγμα που σημαίνει πως οι ανεπιθύμητες ενέργειες στον οργανισμό των αθλητών μπορεί να οδηγήσουν μέχρι το θάνατο! Οι εφαρμογές του, άλλωστε, στον αθλητισμό, δεδομένης της ποικιλομορφίας του, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο «κουτί της Πανδώρας», το άνοιγμα του οποίου θα προκαλέσει μια αλυσίδα ανεπιθύμητων καταστάσεων. Και μάλιστα χωρίς να μπορεί κανείς να προσδιορίσει το απαιτούμενο χρονικό διάστημα έως ότου αυτές εκδηλωθούν.

Η ανίχνευση του γονιδιακού ντόπινγκ κρίνεται, προς το παρόν τουλάχιστον, εξαιρετικά δύσκολη. Μέχρι σήμερα, η υπεροχή ενός αθλητή έναντι κάποιου άλλου χαρακτηρίζεται ως «φυσική» υπεροχή συνεπικουρούμενη από την ποιότητα και το εύρος της προπόνησης. Μελέτη σε γενετικό επίπεδο δεν έχει πραγματοποιηθεί, αλλά κι αν αυτό συμβεί μια σειρά από εύλογα ερωτήματα θα προκύψουν, όπως: «Πόσο εύκολο είναι να προσδιοριστεί εργαστηριακά ποιο γονίδιο ανήκει εκ γενετής στον αθλητή και ποιο εισήχθη με τεχνητό τρόπο στο σώμα του;» ή «Ποιο θα είναι το κόστος αυτού του ιδιαίτερου ελέγχου Anti-Doping»;

Εδώ προκύπτει κι ένα άλλο σημαντικό ερώτημα με ηθικές προεκτάσεις: Η υπεροχή των αθλητών έναντι κάποιων άλλων είναι γενετικά προκαθορισμένη και η Γενετική Μηχανική απλώς ενισχύει αυτή τη διάκριση ή όχι; Προβληματισμοί πραγματικά έντονοι, για τους οποίους κανείς δε γνωρίζει αν θα τύχουν επαρκούς και κοινής αποδοχής απαντήσεων-λύσεων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το γονιδιακό ντόπινγκ θα μας απασχολήσει πολύ έντονα τα επόμενα χρόνια, αφού αποτελεί μια εν δυνάμει μάστιγα για τον αθλητισμό.

Σχετικά άρθρα